Sunday, December 30, 2012

Денови

Како на вратот ѓердани
ниски камења студени,
така на плешки денови
легнале та натежнале.
Денови ли се – денови
аргатски маки големи!
Стани си утре порано
Дојди си вечер подоцна,
наутро радост понеси
навечер тага донеси –
ај, пусти да е, пуст да би
остана живот кучешки!
Роди се човек – роб биди
роди се човек – скот умри,
скотски цел живот работи
за други, туѓи имоти.
За туѓи бели дворови
копај си црни гробови!
За себе само р’гај си
за себе маки тргај си –
нижи си ѓердан денови
нижи си алки ковани,
нижи си синџир железен
околу вратот навезен!

Коста Кочо Солев Рацин 

Копачите

Се к'ти ноќта црна!
Се рути карпа - мрак!
И петли в село пеат
и зората се зори –
над карпа в крв се пие
и темнината пие
силно
светнал
ден!
Пробудете се морни
копачки и копачи –
на трудот
црн
народ!
Со мотика на рамо
за корка сува леб,
по патиштата стрмни,
по полињата paмни,
у вивналиов ден
да тprнeмe и ние
страдалници од век!
На деда Богoмил
земjата poвка, мека,
наба6рена за poд,
со страдна душа чека
ударите ни jаки
со мотиките остри
по троскот
пелин
трат!
На работа!
На труд!
Да прокопаме меко
полињата родни
афион, тутун, житце
да родат благородни.
И по кривите вади
да пропуштиме води
за оризите млади
и зелени лободи.
На работа!
На труд!
Да роди род богат!
Да бликне живот млад!
На пепел троскот, пелин
во огин пламен jад!
Жилите да пуштат
корења длабоко
плодови да бликнат
високо, високо
слободно
на воздух!
Ораме со рало
но земjата ни златна
колку е богата!
На пепел троскот, пелин!
Во огин пламен јaд!
Да престане, да снема
тагата голема
за голиот живот
на човек
станал –
скот.
И в тaјa мугра пресна
да екне дружна песна
на дружните удари –
та биjат срца млади
и растат силно гради
пребликнати со јaд!
Од сички маки тешки
не видовме бел ден,
а од солзи жешки
не стануе меден
нашиот живот!
На работа!
На труд!
Та не сме саде ние
та не сме саде тука –
ние сме по цел свет
безброjни
милиони
на трудот
црн –
народ!
Да биде честит денот
и првата ни стапка
у првиот ни век!
Ќе мине силен ек
ќе б'сне сонце златно –
по секаде на светот
ќе згине срамно гнетот -
ке л'сне живот нов!
И реки ќе потечат,
и бреме ќе одвлечат
на вековита смрт!
Реките од живи
и пробудени сили
на копачи
копачки
и страдни
голи
гладни
по целата земjа!
Се к'ти ноќта црна!
Се рути карпа - мрак!
И петли в село пеат
и зората се зори –
над карпа в крв се мие
и темнината пие
силно
светнал
ден!

Коста Кочо Солев Рацин 

Елегии за тебе

1.

Вчера си појдов наминав
низ таја гора зелена
под тија буки високи
по ќилим сенки широки.

Одев со глава замаен
наведнат, мртов, зачмаен,
одев со грутка на срце
и каракамен на гради.

Деј гиди горо зелена!
Деј гиди водо студена!
Пилците пеат - ти плачеш,
сонцето грее - ти темнеш.

Ако ги криеш коските
на дели млади јунаци
тука што лежат по тебе
за тија темни дубрави -
зошто ги таеш песните?
Зошто по тебе дрвјата
и на дрвјата гранките
и на гранките лисјата
шумолат скришно таговно?

2.

Таму горе на небото
зора руди, земја буди,
ден морави шири крила
и алова точи свила,
таму зора црвенее -
мое срце ми црнее.

Ископајте длабок бунар
извадете ладна вода
натопете лути рани
да не горат, да не болат.

Зоро златно и румено!
Зоро слатка посестримо!
Ти изгреваш на далеку —
да ли еднаш ќе изгрееш
силно, силно, дури милно
над долови и над гори

над полиња и над реки
над мојата татковина?

3.

Два брега - двата стрмнини.
А од брег на брег танок мост.
Под мостот вода морава -
тече и мие ранава.

Тече од векот вековит
и нова и с? понова,
тече, а тука маките
с? стари и с? постари.

Тече и влече со себе
сичко што стои пред неа,
а на брегови животот
чмае у троскот зараснат!

Течи ми водо студена!
Течи си — рони брегови!
Течи - и нам низ срцето
нели и крвта ни тече?

4.

Скотски е, скотски живот аргатски
у темно заѕидан,
до скот сме сниско попритиснати
на овој свет убав.


Кој ни ги скрши белите крилца
крилца на галаби бели?
Кој ни замати извори бистри
извори на души чисти?

И кој раздвои, и кој раздвои
човек од човек со ѕид?
И кој направи, и кој направи
човек на човека роб!

Та човек од човек
да страда
и тегне
и бега
од лулка до гроб!

5.

Ти да знаеш, паметуваш
и ем да си на ум имаш -
работник си - и работник
ти ќе паѓаш и се дигаш.

Луњи ли ќе пусти дојдат
сонце ли ќе јасно грејне -
патиштата, патиштата
пред тебе се на борбата.

Како смртта вечна што е
така борба долго трае.
Но од смртта е посилна
по патиштата борбата!

6.

Исцедете, ограбете
пот и труд и меса голи,
уста пуста затворете
да не каже оти боли.

Очи црни ископајте
да гледајат не давајте,
раци машки прекршете
срце лудо наранете.

Угаснете и светлини!
Мрак да биде - каракамен.

Има, има - в темнината
нешто живо пак да свети:
има болка на душата

има души наранети.
Болка боли - болка гори
болка тече, душа мори.
А болката кога свети -
тешко, тешко, тешко клети!

Коста Кочо Солев Рацин

Thursday, December 27, 2012

Сердарот

Писок и плач се слушаат од Галичник во Река.
Каква ли несреќа ги збра
И мажите и жените, што сите в тажна ека
ја плачат судбата си зла?

Даљ нивите житородни град пустошен ги фатил,             
иљ скакулци ги покрил рој,
Иљ султанот даночници ним пред време им пратил
да збира тежок данок тој?

Ни нивите житородни град пустошен ги фатил,
ни скакулци ги покрил рој,                                            
Ни султанот даночници ним пред време им пратил,
да збира тежок данок тој;

Но Кузман падна јунакот наш убиен од Геги,
мартолозот ни прочут в бој,
Та ќе ги гази разбојник од сега наш’те меѓи,                       
што да ги брани нема кој.

Земјоделци, Деметрини прислужници, сè така
говореле за гласот зол;
А жените си кинеле образите од мака
и коси корнеле од бол.                                                    
А гласот голем растел сè и високо се дигнал,
ко брзокрил Борéј. За час
До селата им соседни се пренесол и стигнал
несреќниот и зловешт глас.

На веста грозна сираче и вдовица си пуста                         
заплакале во својот дом;
А орачот вчас останал со зината си уста,
ко погоден од огнен гром.

Одненадеж стропотиле ноѕе од народ силно,
И Албанци торжествено
На рацете го носеле мртвото тело милно  –
четворица мажествено.

Испотени пред портата телото оставајќи,                         
и мажи и жени наедно,
И народ од соседните им села помагајќи,
го внесле трупот заедно.

Пискотници од секаде жалостиво одѕиваа
и офкања од тежок бол,                                               
Ко сите да го плачеле најмилото, што имаа
на земјата, свој живот гол.

Крај телото од Кузмана и коњот, жаљба жива,
си вискал облеан во крв,
Па претажно кон јунакот свивајќи својта грива,             
ја копал земјата  –  ат прв.

Со чекор треплив мајката в неизвесност зар полна,
се двоуми за еден миг,
Но рипна, кога плачот општ го чу и веста болна;
го спомна сонот в страшен крик;                               

Ко лавица првостинка, што лавчето ù го гонат,
да ù го грабнат плодот прв;
Та тогаш и најтврдите од очи солѕи ронат:
го стигна жаљта својот врф;

Плакојте се одѕивале низ целото им село,                   
а Неда туљбенот си вчас
Од главата го исфрли и откри коси и чело,
та плачот растел в сиот глас...

Албанците гологлави со сочувство жалејќи,
пристапиле со изглед благ,
И рацете на градите прекрстени држејќи.
Најстариот од сред ниф пак:                                      

„И ако плачеш“, рекол тој, „о мајко, в пусто не е,
от’ изгуби ти таков син,
Што песни за подвизите потомството ќе пее
на син ти, зашто бил ко џин;

За делата му јуначки ќе си го прославуваат                    
придружници на Арес смел,
А тебе, мајко јуначка, ќе ми те возвишуваат
поетите од светот цел.

Па ти, ак’ сакаш, послушај: Смири ја жаљта врела,
што за него ќе зборам јас,                                          
А добро е да слушаат за славните му дела,
молчејќи сите и без глас...“

Григор Прличев

Земја

Таа земја
сега што ја чекорам
таа земја
в пролет што ја буди југот
таа земјa
своја не ја знам
таа земја
простете е туѓа!
Рано тргам
по фабрички друм.
Безброј рубашки
се тискаат
се ројат.
Слеани сме со раце
со ум
но земјава… сепак не е моја!
Над мојата земја
в пролет сјај се плиска
водопади грмат
од сонце набликнато.
Ја сеќаваш в срце
ти неа за блиска
и гледаш кај скокум
безброј цвеќа никнат.
Над мојата земја
до небото Пирин се крева.
Боровите в бура
илинденски приказни пеат.
Над Охрид модрината
во просторот се слева
а подолу уште
на Егејот далги се леат.
Сал ќе си спомнам
и крвта в миг ќе сјури
вo срцето
кое се топи во спомени нежни.
Мој роден крај! Крај личен.
Лулан в бури
поен со крв
среде витлавици мрежни.

Никола Јонков Вапцаров

Friday, December 21, 2012

Јазик

Кога главата ќе ти се стркала
под дното на животот
и устата ќе се отвори
за нечујна воздишка
јазикот умно се подава
да и ги излиже раните на земјата.

Со свој мелем дрвјата ги лекува
со свој мов каменот за топлина го обвива
со своја благост соленото море го смирува.

Како појас континентите ги обвива.

Кога ќе се наскита
се враќа кон своите корења
обогатен со мудроста на вечната смиреност
за да помолчи
на хебрејски
на ерменски
или на македонски.

Сеедно, љубов моја,
на сите јазици јазикот еднакво молчи.

Така и молчењето си го премолчува

Славко Јаневски

Thursday, December 20, 2012

Шупељка

Ушче ко си беф малечек,
От клас си писка напраиф.
Со неја свиреф, подскаквеф,
И по зелени ледини
Си трчах по преперуги.

Достигне други години;
Да свира мило ми беше.
Радосен свирка напраиф
И со моите другари
Играф со срце весело,
Трчаф по поле широко,
Шетаф по гори високи
И низ езера поминаф.

Сега се други времина;
Ја сега нејќу да трча,
Не ми е мило да шета,
Ни сака игри другарски.
Сега шчо ми је најмило,
Дружба да има шупељка,
Да најда место високо,
Под ладна сенка д’боа:
Пред мене поле широко,
Под ноѕе рече да течит,
Над глаа ветар да шумит;
И ја на д’бот навален
Да свира со шупељката
Как ќе ме учит срцево.

Константин Миладинов

Wednesday, December 19, 2012

Татунчо

Не ме клни, не ме жали!
Не ми нижи низа клетви!
Камен тежок живот ми е
а по тежок одзив пусти
по народни думи свети!

Ако куќа не направиф
со високи шимшир порти,
куќа цел свет братски ми е
братски срце што отвора,
срце  –  порта највисока,
срце  –  куќа најширока.

Ако жена не донесоф
ѓул-трендафил во одаја
верна, добра млада љуба  –
не ме клни, не ме жали:
во борбата другарката
слнце сјае, слнце трепти!

Ако млади си години
по друмишта, по патишта
в младост горка распосејаф  –
погледни ми право в очи:
ти ли беше што пееше
„Ајдутин мајка не рани...“

И ако не умрам дома
туку кај што стии пиштат
в борба искри кај што лштат  –
блазе, речи на душата  –
има зошто душа да е!

Коста Кочо Солев Рацин

Friday, December 14, 2012

Тешкото

О тешкото! Зурли штом диво ќе писнат,
штом тапан ќе грмне со подземен екот -
во градиве зошто жал лута ме стиска,
во очиве зошто навира река
и зошто ми иде да плачам ко дете,
да превијам раце, да прекријам лик -
та гризам јас усни, стегам срце клето,
да не пушти вик.

О тешкото! Старци излегуват еве,
на чело им мисла, во очи им влага
и првиот чекор по меката трева
е мирен и бавен, со задржана тага.
Но 'рзнува тапан и писок се крева
и молња светнува во секој глед,
и напред се пушта, се стрелка, се слева
стегнатиот ред.

До старците момци се фаќаат скокум;
не издржа срце - сив сокол во клетка,
не издржа пламен жив потулен во око,
не издржа младост што сака да летне!
Се залула оро! Се заврте земја,
и чиниш - се корне стресениот век,
и околу трпнат ридиштата темни
и враќаат ек.

И божем се врасло кипнатово оро
со исконска сила за земјава наша
и во него шуми на реките зборот,
и во него рика див ветер и страшен
и во него шепнат узреани житја
и вечерен мирис се разлева тих,
и земјата дише во пролетна ситост
со запален здив.

И душата, чиниш, на родот мој мачен
во тешково оро се уткала сета -
век по век што трупал сè попуст и мрачен
од крвава болка, од робија клета,
век по век што нижел од корава мисла
за радосна челад, за слободен свет,
од песна - за љубов што гине со пискот
ко жерав во лет.

О тешкото! Кога во молк да те гледам,
на очиве магла ми напаѓа сура,
и одеднаш - в бескрај се растега редот
и ридја се губат в пустелија штура -
и еве кај иде од маглата матна
сè сенка до сенка, сè еден до друг -
во бескрајно оро син оди по татка,
по деда си - внук.

Времињата мрачни се нивното поле,
и нивната свирка - на прангите ѕвекот,
а главите им се наведени доле,
и покроце врват - сè чекор по чекор.
О времиња, што ве в мрак родот мој минал,
кој збор ќе ми најде за вашата стрв?
Кој збор ќе ми најде за ужасот зинат
над пустош и крв?!

Кој број ќе ми каже на лутите рани,
на пламнати ноќи, на пеплишта пусти,
кој на срце болки ќе изреди збрани,
и на очи солзи, и клетви на усти?
О тешкото! Синџир ти беше на робја,
од калеши моми и невести ред.
со врзани раце во плен што ги погнал
насилникот клет.

О тешкото! Синџир ти беше на робја,
дур не стана народ во листена гора,
сè дури со јадот од векови собран
не поведе бујно, бунтовничко оро!
се залула танец низ крвје и огон,
и повик се зачу и грмеж во чад -
те разнесе сегде бунтовната нога
по родниот кат.

О тешкото! Сега по нашите села
во слобода првпат штом оро ќе сретнам,
зар чудно е - солза да потече врела,
зар чудно е - жалба јас в срце да сетам?!
Од вековно ропство, мој народе, идеш
но носиш ти в срце дар златен и пој.
Пченицата твоја триж плодна ќе биде,
И животот твој!

Блаже Коневски

Thursday, December 13, 2012

Македонија

Еве ја таа проста земја
од дволичен камен
и сонце
Децата каде уште незаодени откопуваат
лобањи по градините
Еве ја таа проста земја
од пајажина
и од води
Мудро слободата кај што ги запишува
селските имиња
Место икони по црквите
И каде летото како судбина
Трае до последниот востанат
Еве ја таа проста земја
од заморено дишење
и од молк
Низ која времето одминува
и пак се враќа
Со неа да го сподели лажното траење.
О, еве ја таа проста земја
од грч
и од чекање.
Што ги научи и ѕвездите да шепотат на македонски.
А никој не ја знае.

Анте Поповски

Самуил - Поема

II
... Елате мои црни мажишта
сите векови и сите колена
Елате
да се збереме
да се видиме...
III

Или пак елате
Објалџии,опинчари,рибари
Брсјаци мијаци
Елате
По сите ориди и по сите преспи
Да тргнеме
да се изброиме

Малку ли сме
Мнолгу ли сме

Ќе правиме царство
Да видиме колку векови ќе царуваме
Кој ќе ни биде цар
Кој бог
И шпион кој ќе ни биде,

Елате
Да се изброиме!

Анте Поповски

Т’га за југ

Орелски крилја как да си метнех,
И в наши ст’рни да си прелетнех!
На наши места ја да си идам,
Да видам Стамбол, Кукуш да видам,
Да видам дали с’нце и тамо
Мрачно угревјат како и вамо.

Ако как овде с’нце ме стретит,
Ако пак мрачно с’нцето светит
На п’т далечни ја ќе се стегнам
И в други ст’рни ќе си побегнам,
К’де с’нцето светло угревјат,
К’де небото ѕвезди посевјат.

Овде је мрачно и мрак м’ обвива
И темна м’гла земја покрива:
Мразој и снегој и пепелници,
Силни ветришча и вијулици;
Околу м’гли и мразој земни,
А в гр’ди студој и мисли темни.

Не, ја не можам овде да седам,
Не, ја не можам мразој да гледам!
Дајте ми крилја ја да си метнам,
И в наши ст’рни да си прелетнам:
На наши места ја да си идам,
Да видам Охрид, Струга да видам.

Тамо зората греит душата
И с’нце светло зајдвит в гората:
Тамо дарбите природна сила
Со с’та роскош ги растурила:
Бистро езеро гледаш белеит
Или од ветар сино – темнеит;
Поле погледниш или планина,
Сегде божева је хубавина.

Тамо по срце в кавал да свирам,
С’нце да зајдвит, ја да умирам.


Константин Миладинов

Чудесна земја - Водно 3 дел


Чудесна земја - Водно 2 дел


Чудесна земја - Водно 1 дел


Чудесна земја - Беласица


Чудесна земја - Таор


Wednesday, December 5, 2012

Macedonians noted in LIFE magazine twice, 1939


The Macedonians are noted in an article about Romania in LIFE magazine from 1939, they are noted as a minority in Romania and as “born killers”.


In a following issue of LIFE magazine a Macedonian sends a letter to the editor in which he protests against the indiscriminate use of the phrase “born killers” as applied to the Macedonians.

Saturday, December 1, 2012

Carte ethnographique de la Péninsule des Balkans


This map is called “Carte ethnographique de la Péninsule des Balkans” and made by J. Cvijic in 1918, Paris. Original size 48×42 cm, scale 1:3000000.

Map of Macedonia from 1683


This map is from Allain Manesson Mallet’s ”Description de L’Univers de L’Europe Ancienne et Moderne” this being from the scarce 1683 first edition.

Map of Macedonia in the Roman Empire, 1826


Here is a map of Macedonia as it was in the time of the Roman Empire, from 1826, publisher: Longmans & Co, engraved by S Hall.

Macedonia on a map by Comberford, 1647


This map is called “The portolan of the Mediterranean” and is made by Nicholas Comberford in 1647. Original size 90×47 cm, scale 1:4250000.

Macedonia on an older map by Comberford, 1626


Map of the Mediterranean made by Nicholas Comberford in 1626. Original size 79×42 cm.